21 juni 2019

“Het is verboden oud te worden”, schrijft Christiane Berkvens- Stevelinck in haar boek ‘Marc-Alain Ouaknin. De joodse gids van deze tijd’.
Ze citeert met deze provocerende uitspraak rabbi Nachmann van Bratslav in Oekraïne. Hij leefde begin 19e eeuw en was een grote inspiratiebron voor de frans-joodse filosoof en theoloog Ouaknin (spreek uit als Waknien).

Zowel Nachmann als Ouakinin delen een groot levensoptimisme. Volgens Nachmann heeft de wanhoop geen enkele reden tot bestaan. Zelfs als iemand steeds opnieuw de fout ingaat en anderen benadeelt, schrijft ze, blijft de kans bestaan dat deze persoon ooit wel goed zal handelen. Ouaknin stelt dat we allemaal gedurende ons hele leven en zelfs op hoge leeftijd nog in staat zijn nieuwe wegen in te slaan.

Tenminste, zolang je niet gevangen blijft in onveranderlijke gedachten of verlammende zekerheden. En dat is nu precies het oud worden waar Nachmann en Ouaknin voor waarschuwen.
Oud worden is hier: vastroesten, berusten, onflexibel zijn.

Ouaknin heeft hier specifiek de omgang met oude en heilige geschriften voor ogen. Zodra deze geschriften een waarheid op zich worden, zonder dat interpretatie mogelijk is, zijn de opgeschreven gedachten en stilgelegde beelden gevangen gezet in een net van onbeweeglijkheid. De tekst is zo goed als dood en star. Pas als deze vaststaande waarheden in twijfel getrokken kunnen en mogen worden, gaat de tekst leven. Alles wat de vrijheid van interpretatie in de weg staat, moet verdwijnen, zegt Ouaknin. De lezer heeft de vrijheid nodig om zich de tekst eigen te maken op een heel persoonlijke manier.

Blijf dus speels, beweeg je in de ruimte van de interpretatie en verstar niet. Blijf jong; jong van geest, jong in je interpretatie, jong in het lezen, alsof het de eerste keer is dat je de tekst lees en laat deze opnieuw voor het eerst tot je spreken.

De uitspraak ‘Het is verboden oud te worden’ deed me ook sterk denken aan de eerste aflevering van de serie ‘Last Days’ bij de NPO op zondag 9 juni. Het ging over Sun City, een stad in Arizona, VS, waar de gemeenschap volledig bestaat uit 55 plussers. Haar inwoners wijden zich volledig aan ontspanning, positiviteit en vermaak voor de actieve oudere. Er komt amper personeel aan te pas; de inwoners zetten zich vrijwillig en actief in om alles zo soepel mogelijk te laten verlopen; dit scheelt geld en stimuleert de gemeenschapszin.

Het trof me hoe ongelooflijk positief de geïnterviewden in het leven staan. Voor gezeur is geen plaats, ouderdomskwaaltjes hebben we hier allemaal, dus daar hoef je niet over te beginnen. En als je echt ziek wordt, verhuis je toch naar een verpleeghuis of ziekenhuis, dus daar worden de mensen in de gemeenschap zelf niet hevig aan blootgesteld. Alles staat daar in het teken van positief en gezond zijn op hoge leeftijd. Ook daar geldt: ‘Verboden oud te worden’, hoeveel verjaardagen je ook hebt gevierd.

Toch bekroop me ook een paradoxaal gevoel. In het geval van Ouaknin vind ik het prachtig. Hij spoort ons aan flexibel te blijven in ons denken, niet in de illusie van vaststaande waarheden te trappen en open te blijven staan voor meerdere interpretaties en verschillende waarheden naast elkaar. Dat schept ruimte, openheid, het is een warm welkom voor elk mens en elke gedachte. De interpretatie van de grootste leek is daar even belangrijk als die van de best onderlegde geleerde.

In het geval van Sun City vraag ik me af: is het waar? Zijn die mensen daar echt zo gelukkig met het taboe op klagen? Is dat niet juist de verstarring van het oud worden, die Ouaknin probeert te bestrijden? Ik krijg de indruk dat de positiviteit daar meer opgelegd is, als een dogma of waarheid op zich, waar niet aan getornd mag worden.
Want wat te doen als je het ouder worden helemaal niet zo positief ervaart? “Dan kom je hier niet wonen”, licht één van de geïnterviewde inwoners toe in de uitzending. “Als je hier komt wonen, dan weet je wat er van je verwacht wordt en hoe we hier met elkaar en met ouder worden omgaan”.

Wat Ouaknin vol vertrouwen zei wordt hier zichtbaar: ook op hoge leeftijd is een mens in staat nieuwe wegen in te slaan. Mits men niet gevangen blijft in onveranderlijke gedachte of verlammende zekerheden. De inwoners van Sun City leven in het moment en genieten. Sommigen van hen beginnen met nieuwe hobby’s, doen mee met schoonheidswedstrijden, starten met het beoefenen van een nieuw sport en laten zich niet wijsmaken dat ze op de rem moeten vanwege hun leeftijd. Ze zijn jong, misschien wel jonger dan jij en ik, maar minstens twee keer mijn leeftijd.

Inspirerend.